Bir zamanların en ileri medeniyet seviyesinde olan doğudaki aydınlanma neden batıdaki aydınlanmaya ayak uyduramamıştır ve sorun nerededir?
Batıda ve Doğuda Ne Oldu? Bahtiyar Çetinbaş 2021-05-16 /23:59
“Doğu’da küçücük çocuklar okuma yazma öğrenip, Kur’an okuyabilirken; Batı’da İncil, yalnızca papazların elinde bulunurdu. Halkın onu okuması yasaklanmıştı; İncil’in dilini papazlar bilir ve yazdıklarını halka ancak papazlar anlatabilirdi”.
İslam ülkelerinde geri kalmışlık ve neden batıya göre daha kurumsallaşma konusunda ilerleme sağlanamadığı tartışılır…
Bir zamanların en ileri medeniyet seviyesinde olan doğudaki aydınlanma neden batıdaki aydınlanmaya ayak uyduramamıştır ve sorun nerededir?
Metin Aydoğan Yönetim Gelenekleri ve Türkler adlı kitabında der ki;
“Doğu’da küçücük çocuklar okuma yazma öğrenip, Kur’an okuyabilirken; Batı’da İncil, yalnızca papazların elinde bulunurdu. Halkın onu okuması yasaklanmıştı; “İncil’in dilini papazlar bilir” ve “yazdıklarını halka ancak papazlar anlatabilirdi”.
“800 yıl boyunca halk, Latince verilen vaazları birşey anlamadan dinliyordu. Halkın Latince okuma yazma öğrenmeyişi, onların bunu istemedikleri için değildi. Halkın eğitilmesi ve İncil’i anlar duruma gelmesi, papalar ve imparatorlar tarafından istenmiyordu. Bu durum, 16.yüzyıldan sonra tersine dönecek ve gerileme sürecine giren İslam ülkelerinde cahil bırakılan halk, Kur’an’ı yetersiz hocalardan “öğrenmeye” başlarken; Batı, büyük bir eğitim atılımı gerçekleştirerek laikleşecek ve “herkesin her şeyi öğrenme” olanağına kavuşması sağlanacaktır. Günümüzde, Kur’an’ı Türkçe öğrenme ya da Türkçe ezan konularına gösterilen tepkiler göz önüne getirildiğinde, Doğu-Batı arasındaki “tersine dönüş”, daha iyi anlaşılacaktır.”
Batıda ne oldu? sorusuna verilecek cevap yukardaki satırlarda yazılıdır. Batı doğudan aldığı bilgi ile kendi aydınlanmasını yaparken, doğu kendi aydınlanmasını neden terk edip geriye gidişe başlamıştır. Soruyu şöyle de sorabiliriz. Doğuda ne oldu da aydınlanmasını ve ilerlemesini yarıda bırakıp, çağın gerilerine gitme kapılarını açmaya başlamıştır…
Doğuda olan batıda aydınlanma kapılarını açmaya başlamadan önceki duruma düşmesidir. Doğu aydınlanmasına devam etmek istiyorsa batı nasıl aydınlanma çağına girme becerisini gösterebilmişse aynısını kendi kültürünü de hesaba katarak yapmalıdır. Aslında yapılamayacak bir durum yoktur. İslam dini zaten ilerlemeyi, Kur’an OKU! diyerek işin başında ne yapılması gerektiğini söylemektedir.
Yapılacak olan bilimin temeli olan kitap ve eğitim ile ileriye doğru yol almak olmalıdır.
Bahtiyar Çetinbaş
(ALINTI KAYNAK: Metin Aydoğan, Yönetim Gelenekleri ve Türkler, Umay Yayınları, İzmir, 2005, 4.Baskı, Cilt: 1 sh.443-447)